جنبش‌های اجتماعی

مصاحبه لوموند ۲ با روزنامه نگار آمريكایى، جان دينگز،نويسندهء كتاب «سالهاى كندور»

شما در فاصله سالهاى ۱۹۷۲ و ۱۹۷۸ در شيلى بوديد چه خاطره اى از آن سالها و تروريسم دولتى اى كه توسط ژنرال پينوشه پس از كودتاى ۱۱ سپتامبر۱۹۷۳ بر قرار شد داريد؟
- پس از ده ماه كار بعنوان خبرنگار در شيلى، در سال ۱۹۷۳ براى بدست آوردن اقامت دائمى در آنجا معلم انگيسى شدم. سه هفته پس از كودتاى پينوشه، ويزا بدون حادثه اى مهم صادر گرديد. بنابراين ميتوانستم حوادث را زير پوشش يك نام مستعار گزارش كنم، اما عليرغم تمام احتياط ها چندين دفعه بازداشت شدم. فرداى كودتا بخاطر آنكه يك ساك پر از كتابهايى در باره تاريخ چپ در دست داشتم مرا گرفتند. محل سكونتم دو روز بعد بازرسى شد و پليس در باره پينوشه از من بازجويى كرد. يكبار ديگر هم در ۱۹۷۵دستگير شدم و سپس در ۱۹۷۷ در پىِ ارسال مقاله اى به مجله تايم كه وضع مفقودين را مطرح ميكرد لو رفتم . باند حاكم نظاميان ۷۲ ساعت به من وقت داد تا كشور را ترك كنم، اما دستور اخراج در نتيجه فشار وزارت خارجه آمريكا لغو شد، علت اين بود كه جيمى كارتر تازه به كاخ سفيد راه يافته بود.

پينوشه متهم است كه در عمليات «كندور» مسؤوليت هاىى داشته است، آيا نقش او تعيين كننده بود؟
- بله كاملا تعيين كننده. اگوستو پينوشه مدل جديدى از ديكتاتورى در امريكاى لاتين بود. زمانيكه او قدرت را بدست ميگيرد، پاراگوئه براى مثال، تجسم مدل يك ديكتاتورى پير و فرسوده با سركوب آشكار وعلنى بود (پاراگوئه بعداً عضو شبكه «كندور» شد) پينوشه هم همين اشتباه را با دستگيرى هاى انبوه در سانتياگو مرتكب ميشود امابعدآ مى فهمد كه سركوب بايد در خفا انجام شود. اصالت طرح «كندور» در همين مخفى عمل كردن آن است. «كندور» اعمال شكنجه، آدم ربايى، بر پايى اردوگاههاى باز داشت جمعى و غيره را كه در سرىّت كامل انجام مى شد در سطح منطقه آمريكاى لاتين نهادينه كرد كه در آغاز امر شامل شيلى، بوليوى، و برزيل ميشد. منظور از اين نقشهء وحشتناك كه محصول دوره جنگ سرد است مبارزه با كمونيسم جهانى بود كه خصلت ديگرى از نقشه «كندور» محسوب مى شود. سازندگان اين طرح ترديدى نمى كردند كه هدف ها يعنى قربانيان خود را خارج از مرزهاى آمريكاى لاتين حتى در اروپا نيز تعقيب كنند.

عمليات «كندور» چه موقع شروع شد و كى پايان يافت ؟
- اولين عمليات مهم «كندور» در تاريخِ ۱۶ماه مه ۱۹۷۵ انجام شد كه منجر به دستگيرى اميلكار سانتوچو آرژانتينى و خورخه فوئنتس شيليايى دو عضو هيات هم آهنگى انقلابى (JCR) گرديد كه از ائتلاف جنبش هاى چپ عليه رژيم هاى ديكتاتورى تشكيل شده بود. از چند ماه پيش آنها در تور پليسى بودند، و سرانجام در اين تاريخ، نقشه عملى گرديد. توضيح اينكه سه كشور بين خود، جهت دستگيرى، بازجوئى و تحويل دادن افرادى كه خطرناك تلقى مى شدند همآهنگى ايجاد كردند. ميتوان دو تاريخ براى پايان طرح «كندور» در نظر گرفت. در دسامبر ۱۹۷۶ مأموريت هاى به اصطلاح مرحله اى قتل هاى سياسى خارج از آمريكاى لاتين لغو شد. در ژوئن ۱۹۸۰ آخرين عمليات معروف به دستگيرى هاى انبوه مخالفان رخ داد يعنى زمانى كه يك گروه شبه نظامى آرژانتينى راه را بر مبارزان مونتونرو كه يك جنبش پرونيست چپ بود بست.

چپ انقلابى متشكل از مونتونرو يا ERP درآرژانتين، مير در شيلى، توپاماروها در اروگوئه و ELN در بوليوى آيا واقعآ باندهاى نظامى حاكم را تهديد ميكرد يا اينكه چپ بهانه اى بود براى نابودى هر گونه هوس مخالفت؟
- ما خوب ميدانيم كه اتهام چپ بودن به هيجوجه نميتواند سركوبى را كه در سالهاى ۱۹۷۰آمريكاى لاتين را در بر گرفت، توجيه كند. اما جنبش هاى چريكى شيلى، آرژانتين، اروگوئه، و بوليوى واقعآ كوشيدند تا كانون هاى شورشى را دامن بزنند، با اين فكر كه سراسر قاره را به آتش بكشند. JCR از طريق ربودن كارفرمايان ۲۰ميليون دولار بدست آورده بود. JPR كاميون و مخفى گاه حتى يك كارگاه اسلحه سازى داشت، با نگاه به گذشته، من معتقدم كه JPR قبل از آنكه توسط «كندور» قتل عام شود، از قدرت واقعى خود خبر نداشت.

اسناد متعددى كه شما بخش هائى از آنها را منتشر ميكنيد حاكى از تماس هاى منظم بين سرويس هاى مخفى رژيم هاى ديكتاتورى و سيا و ا ف بى آى است. نقش واشنگتن در قبال افراط كارى هائى كه در اين كشور هاى جنوب قاره آمريكا رخ داده چه بوده است ؟
- ديدار هنرى كيسينجر وزير خارجه ايالات متحده از شيلى در ژوئن ۱۹۷۶ تصوير خوبى است از ابهام و گنگى ايالات متحده در اعتراض به نقض حقوق بشر كه رژيم پينوشه مرتكب ميشود، تصويرى بسيار قوى. كيسينجر در ديدار رسمى اش از سانتياگو تصميم ميگيرد در باره اين موضوع نطقى ايراد كند. اما در جريان گفتگوى سرى اش با پينوشه قبل از سخنرانى، وى را از پشتيبانى ايالات متحده مطمئن مى سازد. واشنگتن با اين حال ميداند و دهها سند اين نكته را تأييد ميكند كه شيلى مخالفين را به قتل ميرساند و طرح سركوب موسوم به «كندور» را به اجرا گذاشته است. اين را من درست، سياست يكى به نعل و يكى به ميخ زدن مينامم، چراغ سبز، گفتگوى سرى بين كيسينجر و پينوشه است، و چراغ قرمز، سخنرانى عمومى وزير خارجهء آمريكا ست كه بعد از آن ايراد ميكند، و جايگاه مهمى در سياست آمريكا در رابطه با حقوق بشر دارد. يك هفته بعد از اقامت كيسينجردر شيلى گرد هم آئى مهمى در باره طرح «كندور» در سانتياگو بر گزار ميشود و طى آن تصميم گرفته شد مأمورينى را به اروپا بفرستند براى اينكه افراد مورد نظر طرح «كندور» را به قتل برسانند. بنابراين چند روز بعد پينوشه طرح قتل «اورلاندو له ته لير» وزير خارجه سالوادرآلنده را كه در واشنگتن پناهنده بود تأييد كرد. گستاخى ديكتاتورشيلى باور نكردنى ست، و نشان ميدهد كه پينوشه براى دست زدن به چنين اعمالى چقدر به پشتيبانى ايالات متحده دلگرم بوده است.

واكنش ايالات متحده در قبال قتل «اورلاندو له ته لير» چه بود؟
- واكنش خشونت آميز بود، هر چند در ابتداى امر بر آن سرپوش گذاشتند؛ اما اين قتل رابطه ديپلماتيك بين ايالات متحده و شيلى راتا سال۱۹۹۰ يعنى تا پايان رياست جمهورى پينوشه تيره كرد.

در طى تحقيق تان آيا به رد پائى از مداخله فرانسه در طرح «كندور» بر خورديد؟
- تا آنجا كه معلوم است، در بين نخستين كسانى كه در چارچوب سركوب عمومى، دست به شكنجه مى زدند وافسرانى را در آمريكاى لاتين آموزش ميدادند برخى نظاميان فرانسوى وجود داشته اند. اما اين خطرناك و غير عادلانه است كه مسئوليت دهها هزار مفقود آرژانتينى، شيليائى و يا اروگوئه اى را به عهده افسران فرانسوى يا مآمورين CIA بيندازيم. روش هاى سركوبگرانه اين رژيم هاى ديكتاتورى بدون شك الهام گرفته از جنگ الجزاير و ويتنام بوده ولى ايده آدم ربائى هاى انبوه ايده اى ست خاص رژيم هاى تروريستى آمريكاى جنوبى.
مسئولين طرح «كندور» در برابر دادگاه از خود دفاع ميكنند كه عمل آنها براى رودرروئى با (تهديد تروريستى) بوده كه بقول آنها چپ انقلابى بر همه جا حكم فرما كرده بود.

هم اكنون، تهديد تروريستى ديگرى كره زمين را مى لرزاند آيا ميتوانيم اين دو وضعيت را با هم مقايسه كنيم؟
- اگر تروريسم امروز هيچ ربطى به جنبش هاى چريكى كه در سالهاى ۱۹۷۰، آمريكاى لاتين را به خشونت كشيده بود ندارد، در عوض توجيه كردن عمليات «كندور» و برخى از روش هاى آن نزديك به روش هائى است كه امروز ايالات متحده در عراق بكار مى برد. مى گويند جنگ با تروريسم روش هائى متفاوت با آنچه در يك كشمكش سنتى رايج بوده ايجاب ميكند. اما نه، در هيچ حالتى رجوع به شكنجه توجيه پذير نيست. طرح «كندور» گسست كامل از دولت قانون بود و بدين معنا اين يك نمونه وحشتناك است اما نمونه اى كه بدان بايد انديشيد.

ترجمه براى انديشه و پيكار
از لوموند ۲ مورخ ۹ آوريل ۲۰۰۵