بدرود با دانيل بن سعيد
فيلسوف، مبارز كمونيست، انقلابى و سياسى پيگير
تراب حق شناس
صبح امروز ۱۲ ژانويه ۲۰۰۹ دانيل بن سعيد فيلسوف، استاد دانشگاه پاريس
۸ و يكى از فعال ترين مدافعان انديشهء ماركسيستى در پى يك بيمارى
طولانى در سن ۶۳ سالگى درگذشت.
حزب نوين ضد سرمايه دارى NPA كه وى تئوريسين و يكى از بنيانگذاران
آن بود طى اطلاعيه اى اين ضايعه را به اطلاع عموم رسانيد:
وى كه مبارزه را از دورهء نوجوانى آغاز كرد يكى از پايه گذاران تشكل
«جوانان كمونيست انقلابى» JCRدر سال ۱۹۶۶، يكى از گردانندگان جنبش
۲۲ مارس [كه يك تشكل دانشجويان فعال سال ۶۸ بود] ، يكى از فعالان
جنبش مه ۱۹۶۸ فرانسه وسپس از بنيانگذاران تشكل اتحاد كمونيستى انقلابى
LCR در آوريل ۱۹۶۹ بود و سالها در رهبرى آن قرار داشت. بن سعيد با
حضور چشمگيرش در جبهه هاى مختلف انترناسيوناليستى، يكى از رهبران
عمدهء انترناسيونال چهار نيز بود. در تأسيس حزب نوين ضدسرمايه دارى
سهمى فعال داشت. فيلسوف و استاد دانشگاه پاريس ۸ كتاب هاى پرشمارى
در فلسفه و مباحث سياسى انتشار داد؛ دو نشريهء تئوريك «نقد كمونيستى»
و «خلاف جريان» را اداره مى كرد و در پايه گذارى بنياد لويز ميشل
نقشى فعال ايفا نمود. پيكار نظرى را بدون سازش و با الهام از نوعى
ماركسيسم باز و غير دگماتيك به پيش برد.
مراسم خاكسپارى در حضور نزديكان انجام خواهد شد.
حزب نوين ضد سرمايه دارى روز شنبه ۲۳ ژانويه به ياد او يك بزرگداشت
مبارزاتى در پاريس برپا خواهد كرد.
امروز و نيز فردا دانيل مرمه در راديو France Inter برنامهء خود
را كه از ساعت ۱۵تا ۱۶ ادامه دارد به بزرگداشت دانيل بن سعيد اختصاص
مى دهد.
وى يكى از تئوريسين هاى جنبش تروتسكيستى فرانسه بود، اما تروتسكيسم
را به عنوان امرى تاريخى كه چالشى در برابر استالينيسم بوده به شمار
مى آورد و نه آنكه آن را هويت خويش ارزيابى كند.
در دههء ۱۹۶۰ در مدرسهء نرمال Ecole normale درس خواند كه دانشسراى
عالى صاحب نام فرانسه است سالهايى كه اين دانشگاه با وجود استادانى
چون لويى آلتوسر كانون فعاليت هاى فكرى چپ نيز بود.
دانيل بن سعيد در يك خانوادهء فقير يهودى در اوران (الجزاير) متولد
شده بود. خانواده اش در ۱۹۶۲ به فرانسه آمدند و پدرش در شهر تولوز
قهوه خانه اى كوچك باز كرد. پدربزرگ مادريش يك كمونارد بوده و وى
اين سابقه و سنت را در شكل گيرى شخصيت خود مؤثر مى دانست. كتاب Une
lente impatience (ناشكيبايى كُند) انتشارات ستوك، پاريس ۲۰۰۴، گويى
پاسخى ست به سؤالى كه مورخ آمريكايى هوارد زين زمانى مطرح كرده بوده
كه:«چه شد كه تو به فكرى كه امروز دارى رسيده اى؟». بن سعيد در اين
كتاب مسير زندگى خود را شرح مى دهد تا بگويد چرا به اينجا و اين
انديشه رسيده است. در مصاحبه با دانيل مرمه دربارهء همين كتاب در
۲۰۰۴ گفته بود: «اين تاحدى برايم آزاردهنده است كه بسيارى از افراد
در سخنان خود طورى از روشنفكران و تعهد سياسى آنان حرف مى زنند كه
گويى موضع گيرى آنان ناشى از فكر و استدلال آنها ست و اينكه گويا
موضع آنان از بينشى فلسفى كه از جهان دارند مايه مى گيرد. حال آنكه
من معتقدم واقعيت برعكس است و فرد پيش از آنكه بتواند شور و انگيزهء
خود را مستدل كند سراپا وارد عمل مى شود».
بن سعيد از ۱۹۶۸ كه نخستين كتابش را دربارهء جنبش ماه مه ۶۸ نوشت
(انتشارات ماسپرو) تا كنون، يعنى بيش از ۴۰ سال با نگارش كتاب ها
و مقالات و با مداخله هاى گوناگون در دفاع از ماركسيسم و انقلاب
و سوسياليسم فعاليت كرد و رزميد. در سال گذشته كتابى همراه با اوليويه
بوزانسونو (رهبرNPA) نوشت تحت عنوان «براى سوسياليسم قرن بيست و
يكم تلاش كنيم». او در دفاع از حقوق خلق هاى تحت ستم در همه جاى
جهان به ويژه در فلسطين و آمريكاى لاتين، همواره در صف اول بود.
مقالات و موضع گيرى هاى وى به ويژه كه خود يهودى تبار بود در حمايت
از فلسطين و مبارزهء عادلانهء مردم آن بسيار مؤثر بود. چنانكه موضع
گيرى او به سود مبارزهء انقلابى و كمونيستى در ايران و حمايت از
كارگران و زحمتكشان ايرانى نيز وفاداريش را به پرنسيپ هايى كه خود
و حزبش دارند نشان مى داد. سبك آموزشى وى در نگارش و توضيح انديشه
هاى كلاسيك ماركسيستى، بحث ها و پلميك هاى وى با انديشمندان مخالف
و اطلاعات روزآمد شده اش در برخورد به مسائل سياسى فرانسه و جهان
از وى كسى ساخته بود كه رسانه هاى گروهى نمى توانستند وى را ناديده
بگيرند و از وى نظرخواهى مى كردند.
برخورد هميشه آشنا، رفيقانه و متواضعانه اش براى ما كه شانس آشنايى
با او و برخى از كارهايش را داشتيم و در خيلى از موارد او را همرزم
و همراه خود مى يافتيم غنيمت بود. يادش و مبارزه اش در ذهن و عمل
ما تبعيديان ايرانىِ سرِموضعى ماندگار است.
مقالات متعددى از وى به فارسى منتشر شده كه روى اينترنت قابل دسترسى
ست. از جمله در انديشه و پيكار:
ــ ماركس رهيده از قفس خويش منتشر شده در آرش ۵۴ (فوريه ـ مارس ۱۹۹۶)
ــ دانيل بن سعيد و نگاه او به جنبش كارگرى و اجتماعى فرانسه در
كنگرهء بين المللى ماركس، جلد ۳
ــ تداوم منطقى ايده ها (همانجا)
ــ ما يهوديان [در محكوميت تجاوزات اسرائيل و حمايت از مردم فلسطين]
دانيل بن سعيد با ۵۱ امضاى ديگر در كتاب «شكوه انتفاضه و تنهايى
يك ملت»
http://www.peykarandeesh.org/old/book/Intifada/intefada.index.htm
ــ آرى ما يهوديان با چند امضاى ديگر (همانجا)
ــ پرسش هاى اكتبر، آيا انقلاب اكتبر كودتا بوده؟ وآيا از ابتدا
محكوم بوده است و زودرس؟ مندرج در سامان نو شماره ۴
http://www.peykarandeesh.org/article/Porsehhaye-Oktober-Daniel-Ben-Said.html
ــ مصاحبه با آلن باديو نويسندهء «فرضيهء كمونيسم» و پاسخ دانيل
بن سعيد به برخى از انتقادات او
http://www.peykarandeesh.org/article/Alain-Badiou-et-la-reponse-de-Bensaid.html
