توضیحات

نوشته شده توسط Administrator

دسته: ادبيات و هنر

منتشر شده در 24 بهمن 1401

ایالت تبعید، شعرهای کریستینا پری روسی، شاعر و قصه‌نویس بزرگ اروگوئه‌ای

کریستینا پری روسی، شاعر و قصه‌نویس بزرگ اروگوئه‌ای در سال ۱۹۴۱ در مونته‌ویدئو به دنیا آمد. از وقتی ادبیات آمریکای لاتین، پا‌به‌پای انقلاب‌هایش، غریو هویت و استقلال بلند کرد، کریستینا به‌عنوان یکی از موثرترین چهره‌های این جریانِ «بوم» یا «غریو»، بی‌خستگی قلم زد و نقشی نازدودنی در خلق «واقعیتی دیگر» برای جهان زخمیِ ما ایفا کرد. در همان جوانی، به‌عنوان عضو مستقل به جنبش چریکی توپاماروس پیوست که همچون خواهران و برادران انقلابی‌اش در آمریکای لاتین یک جریان چپ با گرایش مارکسیست‌-لنینیست بود: البته با قرائتی بومی. شعار جنبش این بود: «کلمات جدایمان می‌کنند، اما عمل‌ است که ما را متحد می‌کند.» جوانانِ این جنبش، به بانک‌ها حمله می‌کردند، به نظامیان و دیپلمات‌های فاسد. پس از استقرار دیکتاتوری نظامی در اوروگوئه، اعضای جنبش یا کشته شدند، یا زندانی و یا به تبعید رفتند. از اعضای توپاماروس،‌ احتمالا در ایران، بسیاری با فیگور خوزه موخیکا آشنایند که به فقیرترین رئیس‌جمهور جهان شهرت داشت. کریستینا، مثل بسیاری دیگر از هم‌قطارانش به تبعید رفت. مدتی کوتاه در فرانسه زیست و در نهایت ساکن اسپانیا شد.

کتاب «ایالت تبعید»، دفتر شعری‌ست که در آنتولوژی‌های مختلف، تاریخ‌های انتشار متفاوتی را به خود دیده است. شعرها، بیشتر در همان سال‌های نخست تبعید نوشته شدند: یعنی چیزی بین ۱۹۷۲ تا ۱۹۷۴، بخشی در پاریس و بخشی در اسپانیا. در همین سال‌های نخست، دوست نزدیک کریستینا، خولیو کورتازار، به او کمک کرد تا ساکن ایالت تبعید شود. نسخه‌ای که در این دفتر می‌خوانید، از روایت چاپ سال ۲۰۰۳ این دفتر ترجمه شده است. ترجمه‌ی این شعرها، مرا به سفری برد در زبان فارسی که آسان نبود. نخست از این جهت که نوع شعریت من و کریستینا از یک جنس نیست. وجه روایی شعرهای کریستینا، با تجربه‌ی روایت در شعر من متفاوت است. از طرف دیگر، در زبان اسپانیایی، بین زبان محاوره و مکتوب مغاکی از آن دست وجود ندارد که در زبان فارسی هست. با یک چرخش قلم، شعر از ساحت محاوره به ساحت مکتوب می‌رسد و از این رو، دشوار است که بتوان همان ریتم و جنس زبان را در فارسی اجرا کرد که حتی افعال در دو وجه زبان، متفاوت از هم صرف می‌شوند. نوع زبان محاوره‌ی کریستینا، از اشکال استروتیپیکال و منقح زبان در شاملو و دیگران عمیقا جداست. زبان، قصد خودنمایی ندارد. بلاغت‌اش را فریاد نمی‌زند. تظاهر نمی‌کند.

نکته‌ی مهم دیگری که باید درباره‌ی این کتاب توضیح بدهم، به نوع تغزل شعرها بر می‌گردد. کریستینا، هم‌جنس‌گراست. حتی در سال‌های دشوار دهه‌ی هفتاد، این واقعیت را پنهان نکرد و البته هزینه‌اش را با انزوا و گاه طردشدگی پرداخت. بخش زیادی از مقالاتش به مسئله‌ی جنسیت، توحش پدرسالاری و نهادهای مربوطه‌ بر می‌گردد. کریستینا، این مسائل را در زبان می‌کاود، در تاریخ استعمار، در زیبایی‌شناسی‌های آن و استروتایپ‌ها. در بعضی از شعرهای این کتاب، باید این نکته را در نظر آورد. شاعر، نه فقط «زن» که «همجنس‌گرا» هم هست. در این کتاب، با چند وجه هویت تن تبعیدی روبروئیم: یک مبارز چپ، یک زن، یک هم‌جنس‌گرا، یک آمریکای لاتینی و یک فرد فقیر. فی‌المثل، او ساکن محله‌ی فقیر مهاجران بود. روزی در تلویزیون ظاهر می‌شود و فردا تمام محله طردش می‌کند، چون بر این باور است که هرکه تصویرش در تلویزیون در می‌آید‌، لاجرم پولدار است و روایت فقرش دروغین.

با این درآمد، از این سخن خواهم گفت که چرا این کتاب و چرا امروز:

۱. خیزش عظیم و انقلابی «زن، زندگی، آزادی» در ایران غریبِ ما، نیازمند گسترش افق خویش است. رسانه‌های جریان اصلی، که هرگز نقشی جز سرقت «حقیقت» نداشته‌اند، بر آنند که افق «انقلاب» را به تصویر سفیدِ «غربی» آن تقلیل دهند. «ایالت تبعید»، در سطر به سطر خویش، با خودآگاهی یک زن آمریکای لاتینی نوشته می‌شود و به فجایع تاریخ «استعمار» شهادت می‌دهد. شعر پایانی کتاب، انقلاب فرانسه را هم به چالش می‌کشد و انقلاب حقیقی فرانسه را وقتی می‌بیند که بومیان مهاجر آمریکای لاتین، انقلاب فرانسه را به پا کنند. تاریخ را به عقب بر می‌گرداند و انگاره‌های رسانه‌ای غرب در ادبیات را به سخره می‌گیرد: فی‌المثل هنری میلر یا آلن گینزبرگ، هر دو شدیدا «نرینه»اند و تا اعماق خویش، فرزند استعمار. تغییر افق، تغییر «مرجع» نیز هست. به گمان من، آزادی ما، در الگوبرداری از انقلاب‌های غربی نیست که ممکن می‌شود. در خلقِ هویت‌های بومی‌ست. استعمار در ایران، به شکلی متفاوت از آمریکای لاتین یا هندوستان تجربه شده است. اشغالگری را پادشاهان و قدرت‌مداران «واسطه‌چی» اعمال کردند. برایمان، افسانه‌ی کوروش خواندند و سیاستِ استعمارگر را در رگ‌های شهر تزریق کردند. نخست، باید از آن خواب خمار بیدار شویم و بپذیریم که «استعمار» حقیقت ماست و بعد ببینیم که «ذهنیت سفید» هرچقدر هم انقلابی به نظر برسد، برای ما، زهر هلاهل است و ادامه‌ی استعمار.

۲. اسب تروای جدید استعمار، چیزی نیست جز اسطوره‌ی «رفاه». برای همین است که فی‌المثل دالان تاریخ می‌سازد و زندگی اقلیت مرفهی در دهه‌‌ی پنجاه شمسی را به من و تو قالب می‌کند تا تاریخ «خون‌فروشی» را پنهان کند. «من، مرفه‌ام. تو را هم مرفه می‌کنم.» شعاری که این واقعیت را قلم می‌گیرد: «من مرفه‌ام، چون از تو دزدیده‌ام.» آن‌چه به نام علمی «اقتصاد جهانی» به ما می‌فروشد، جز شیوه‌های مدرن سرقت نیست. منظورم، «نئولیبرالیسم» است که آمریکای لاتین آزمایشگاهش بود. برای همین، کریستینا از لحظه‌ای سخن می‌گوید که به کاخ موندا حمله کرده‌اند و سالوادور آينده را کشته‌اند: در یازده سپتامبر ۱۹۷۳، البته. در همین لحظه‌ است که او بازگشت را محال می‌انگارد. پیش از این، هنوز، بازگشتی ممکن بود. و این یعنی، ابعاد انقلاب باید گسترده‌تر شود. حتی از انقلاب کوبا هم فراتر رود تا بازگشتی ممکن گردد.

۳. تمام انقلاب‌های آمریکای لاتین، وجه بومی و «اتنیک» داشته‌اند. دولت-ملت، همیشه یک پدیده‌ی جعلی بوده‌است و خواهد بود. می‌نویسم: تفکر مرگزکرا، فی‌نفسه فاشیستی و سلطه‌جوست. هیچ‌گونه صلحی با آن ممکن نیست و از این‌روست که کریستینا پری روسی، نام کتاب را «ایالت تبعید» می‌گذارد. کلمه‌ی «استادو» در اسپانیایی، هم به معنای «وضعیت و حال» است، هم به معنای «ایالت و دولت». کریستینا، سرزمینی را باز می‌شناسد، «اقلیمی» را، به اسم «تبعید» که در آن همه به هم می‌رسیم. در تبعید است که خلق مبارز «کرد» و «بلوچ»، «گیلک»، «آذری» و «عرب»، «افغانستانی» و «فلسطینی» با رزمندگان سیاهکل، توپاماروس و چیاپاس یگانه می‌شوند. ما همه در تبعیدیم. تمام جنبش‌های معاصر ضد سلطه، در دو وجه با هم شریکند: مبارزه علیه مرکزگرایی، مبارزه برای کثرت هویت. البته این روایتِ روبنای این مبارزات است.

۴. «ایالت تبعید»، روایت «فقر» است. روایتِ تفاوت عمیقِ روزنامه‌نگاری که از تهیه‌ی گزارشی درباره‌ی رنجِ تبعیدیان استمرار معاش می‌کند، با انسانی تبعیدی، که دو روز است غذا نخورده‌است و به هیچ قیمتی اخلاقش را نمی‌فروشد. در مقاله‌ی «سیاست و شعر» پیش‌تر از این سخن گفته‌ام که رنج هیچ انسانی را نمی‌شود قرض گرفت. استعاره‌ی رسانه‌ای امروز اما، «صدای دیگری بودن» است. کریستینا، مدعی «صدای» همه‌ی مغلوبان اوروگوئه نیست. «صدای» همه‌ی زنان اوروگوئه نیست. یک «ما»ی جعلی نیست. صدای منفردی‌ست که زندگی زیسته‌ی خویش را روایت می‌کند. «فقر»، «انزوا»، «غربت» همه در «تن» شاعر زیسته‌اند و همین است که مغاکی ترسیم می‌کند میان اهل «رسانه» و «شاعر». شاید چون شعر، به عبارت آنتونیو گاموندا، به معرفت شدت می‌بخشد و تشدید معرفت، فی‌نفسه کنشی انقلابی‌ست. شاعر بیانیه‌ی انقلابی صادر نمی‌کند. به مردم اروگوئه فرمان نمی‌دهد که چطور بجنگند. ادعای سازماندهی ندارد. «جوانان محلات» جعل نمی‌کند و «انقلابی»‌ست،‌ چون زبان را دیگرگون می‌کند.

۵. ریوکان گفته بود: «هر امر فردی، جهانی‌ست». یعنی، به عبارتی، هر تجربه‌ی زیسته، منفرد نیست. همین حقیقت است که خلق ضمیر «ما» را ممکن می‌کنند و دقیقا در همین نقطه است که «انقلاب» رخ می‌دهد. آن‌جا که همین تجربه‌های زیسته به هم گره می‌خورند. کردستان، نبض تپنده‌ی مقاومت ماست. فلسطین، نبض تپنده‌ی حقیقت ماست. این هر دو، در «زن، زندگی، آزادی» کنار هم می‌نشینند: علیه «مرکز گرایی» و «استعمار» که جلوه‌های خونین «پدرسالاری»‌اند. استعاره‌ی آزادی، بدون رفع «سلطه» ممکن نیست. نمی‌شود یک نظام «سلطه» را با نظام سلطه‌ی دیگر جاگزین کرد. «اصلاح‌طلب» و «سلطنت‌طلب» چنین می‌کنند. فقط و فقط «آگاهی طبقاتی»ست که ما را از وضعیت فردی به وضعیت جمعی می‌رساند. آن‌جا که تفاوت «توریست اوروگوئه»ای با «تبعیدی اروگوئه‌»ای در پاریس برجسته می‌شود و تبعیدی ترجیح می‌دهد خود را یک «فرانسوی فقیر» بداند تا یک «اوروگوئه‌»ای مرفه.

۶. آنتونیو گاموندا، از دموکراسی دروغینی حرف می‌زند که فرزندِ استعاره‌ی «دوران گذار» است. «فرانکو» رفت، به اسم «گذار» ولی دیکتاتوری ادامه یافت، با بانک‌ها، با سرمایه‌دارن و با نظام‌های جهانی سلطه. ترس از «انقلاب»‌ای که نظام سلطه و سرمایه را برچیند و طرحی دیگر دراندازد، خالق چنین استعاره‌ایست. اگرچه «انقلاب» یک امر تاریخی‌ست و انقلاب فردای ایران را شاید باید از مشروطه دید‌ و جنبش «جنگل» و انقلاب «۵۷» تا به امروز. در هر قدم، پوست عوض کرده‌ایم و جانی دیگر گرفته‌ایم. هیچ انقلابی به پایان نمی‌رسد، به مثابه‌ی هر شعر، که همیشه «ناتمام» است. خوان خلمن، دوست و معلم آرژانتینی‌ام، در شعری می‌نویسد: «گهواره‌ی سرمایه‌داری بود اروپا و کودک را در گهواره با طلا و نقره‌ی پرو، مکزیک و بولیوی پرودند. کرورها از آمریکا باید می‌مردند تا بچه چاق شود، تا قوی بار بیاید، با زبان‌های پیشرفته، هنر، علم، شیوه‌‌های عاشقی و زندگی، ابعاد آتیِ انسان‌بودن.» آن‌چه در نظام سرمایه، «پیشرفت» فرض می‌شود، هرگز بدون هزینه نیست. هزینه‌ی این و آن تئوری مدرن را آمریکای لاتین پرداخت کرده‌است تا انقلاب صنعتی بپا شود و غیره. می‌نویسد: «سلانه‌سلانه می‌گذرم از رم، پاریس(چه شهرهای زیبایی). در ویاکورسو در بولمیش ناگهان رد تای‌نوس را می‌گیرم که سگ‌های اندلولسیش بلعیده‌اند، یا گوش‌های بریده‌ی اونا را، یا آزتک‌ها که خود را در دریاچه‌ی تنوچ‌تیتلان نابود می‌کنند، یا اینکاهای ریزنقش که در پوتوسی درهم می‌شکنند، کراندی، آرائوکان، کنگو، کاربالی، به بردگی رفته یا قتل عام شده.» آری، هر کودکِ ذهنیت سفید در اروپا و آمریکا، به محض تولد بدهکار است به یک کودک آفریقایی، آسیایی یا آمریکای لاتینی. این بدهی تاریخی را سرمایه‌داری جهانی، ادا نخواهد کرد. مبارزه‌ی تاریخی یگانه‌ی ماست، فراتر از مرزهای «دولت-ملت» که ورق را بر می‌گرداند. «بوی کهنگی نمی‌دهی، ای اروپا. بوی مضاعفِ انسانیت می‌دهی، بوی آن‌که می‌کشد و آن‌که کشته می‌شود. قرن‌ها گذشته‌اند و زیبایی مغلوبان هنوز، جبین‌ات را می‌پوساند.» کریستینا در صفحات پایانی دفتر، با شعر «گوتان» خلمن مکالمه می‌کند: «هرگزِ» خوان را بسط می‌دهد و از آنِ خود می‌کند.

۷. جنبش دادخواهی در آمریکای لاتین، تاریخی دارد به قدمت ترانه‌ی «یورونا». بازگشت به صدای مادران، الگویی‌ست که در جنبش «مادران میدان اردبیهشت» آرژانتین و نمونه‌های معاصرش تکثیر می‌شود. «خاوران» و «سیاهکل» هنوز و همیشه در رگ‌های من می‌تپند. مردد بودم بین انتشار دفتر «کمیته‌ی نظامی نور» خوان خلمن و «ایالت تبعید» کریستینا پری روسی. نمی‌دانستم کدامشان به وضعیت ما نزدیک‌تر است. هر دو بخشی از حقیقت ما بودند و هستند. در ادبیات اروپای غربی یا آمریکا، هیچ نمونه‌ی مشابهی نمی‌یابیم. درد مشترکی نیست. چنانچه هنری میلر و آلن گینزبرگ، نویسندگان ما نیستند و نخواهند بود و به عبارت کریستینا پری روسی، انقلاب فرانسه حتی، انقلاب ما نیست. به «میرزا کوچک خان» برمی‌گردم، به «قاضی محمد»، به «حمید اشرف» و به مبارزات بی‌خستگی زنان از مشروطه تا به امروز، همه‌ی آنان ‌که این انقلاب‌ها را ممکن کردند که زنده باد، انقلاب!

کتاب را تقدیم می‌کنم به مادران خاوران و مبارزه‌ی بی‌امانشان.

محسن عمادی
مکزیک، زمستان ۱۴۰۱

ایالت تبعید، شعرهای کریستینا پری روسی با صدای محسن عمادی:

https://soundcloud.com/poesies/cristina-peri-rossi-estado-de-exilio-mohsen-emadi?ref=clipboard&p=a&c=1&si=f046803f28764f1bbb4e480fd9f20a02&utm_source=clipboard&utm_medium=text&utm_campaign=social_sharing

توضیحات

نوشته شده توسط Administrator

دسته: ادبيات و هنر

منتشر شده در 10 خرداد 1400

"فلسفۀ دون کیشوت"، به یاد اسماعیل خویی

در فضای فعالیت سیاسی، به خصوص برای کسانی که رؤیای دنیایی دیگر را می‌پرورانند، خطوط قرمزی وجود دارد که عبور از آن قابل بخشش نیست. این خطوط قرمز چه نژادپرستی و میهن‌پرستی باشد، چه تطهیر جنایتکاران فرقی نمی‌کند. اما به گمان ما ارزش خدمات ادبا و فرهنگیان را همیشه نمی‌توان به خاطر آن که روزی در برابر دشمن پرچم سفید بلند کرده‌اند، نادیده انگاشت و تمام زندگی‌شان را تنها با یکی از ادوار آن سنجید، اگرچه به این جوانب نیز حتما باید به جای خود، و در چارچوب منطقی خود پرداخت.

چیزی در اواخر عمر خویی بود که پس از سی سال تبعید و دربدری او را شکست و ذهنمان نمی‌تواند آن را نادیده بگیرد، اما چیزی در خویی هست و خواهد بود که متعلق به فرهنگ‌مان است و تا همیشه در قلوب‌مان خواهدماند. جدای از نظرگاه‌ها و موضعگیری‌های سیاسی‌ اسماعیل خویی، جایگاه وی در ادبیات معاصر ایران و تأثیر اشعار او بر نسلی از مبارزین کشورمان را نمی‌توان به سادگی نادیده انگاشت.

ادامه مطلب...

توضیحات

نوشته شده توسط آذرنوش همتی

دسته: ادبيات و هنر

منتشر شده در 20 ارديبهشت 1398

از یادداشت‌های یک رفیق:

تنها یک اتفاق ساده*

 ۵ مه  ۲۰۱۹

ادامه مطلب...

توضیحات

نوشته شده توسط ترجمه و صدای محسن عمادی

دسته: ادبيات و هنر

منتشر شده در 30 ارديبهشت 1397

۱

روزگار دانشجویی بود و سال‌های شور و امید. هنوز خیال می‌کردیم تغییر جهان به اراده‌ی ما و یاران‌مان ممکن است. زلال بودیم و پر از اعتماد. شاعران جهان، افق‌هامان را به دوردست‌هایی می‌بردند نامکشوف. از آن میان، محمود درویش، صدای بغض ما بود. می‌خواستیم کنگره‌ای شکل دهیم برای شعر عرب در دانشگاه تهران. یادم هست که من از کلارا خانس، شاعر اسپانیایی خواستم تا تلفنی از محمود به من بدهد. دوستی چندین‌ساله‌ای میان کلارا و او بود. درویش با حضور در تهران موافقت کرد و فقط ماند هماهنگی با مسئولین دانشگاه و از آن‌جا بورورکراسی آغاز شد:

ادامه مطلب...

توضیحات

نوشته شده توسط محمود درويش / ترجمه شکوفه محمدی

دسته: ادبيات و هنر

منتشر شده در 10 آذر 1396

آيا گفتم مرده؟
مرگ وجود ندارد، آنچه هست تنها تبديل دنياهاست.
- رئيس قبیله ی دواميش، سياتل

١

خُب، در ميسى سيپى همین هستيم. آنچه داريم چيزهايى است كه از ديروز برايمان مانده
اما، رنگ آسمان دگرگون شد و ديگر شد درياى شرق​. اى آقاى سفيدها! تو، آقاى اسب‌ها، از آنها كه سوى درختان شب مى‌روند چه مى‌خواهى؟  
جان ما در اوج، چراگاه مقدس، و ستارگان كلماتى روشنگرند... اگر نگاهت را به آنها بدوزى تمام داستان‌مان را خوانده‌اى:
اينجا به دنيا آمديم، ميان آتش و آب...و ميان ابرها، بر كرانه‌ى ساحل لاجوردى دوباره تولد خواهيم يافت: پس از روز داورى... به زودى...

ادامه مطلب...

توضیحات

نوشته شده توسط هژیر پلاسچی

دسته: ادبيات و هنر

منتشر شده در 25 آبان 1396

       مهدی یزدانی‌خرم، ادبی‌نویس گنگ قوچانی که این روزها سردبیری مجله‌ی تجربه را بر عهده دارد، اوایل دهه‌ی هشتاد در روزنامه‌ی شرق و سپس روزنامه‌ی هم‌میهن که توسط این تیم منتشر می‌شد، سلسله‌مقالاتی نوشت تحت عنوان «نویسندگان فراموش‌شده» و در آنها سراغ نویسندگانی می‌رفت که به زعم او فراموش شده بودند. او در این مقالات هم در مورد نویسندگانی نوشت که به راستی بعد از انتشار یکی دو اثر دیگر چیزی ننوشته و فراموش شده بودند، هم در مورد نویسندگانی که هرچند شناخته شده بودند اما نوشتن در عرصه‌ی ادبیات را وا نهاده بودند و هم در مورد نویسندگانی که به دلیل مهاجرت یا تبعید نامی از آنها در داخل ایران برده نمی‌شد هرچند زندگی ادبی فعالی در خارج از کشور داشتند. ماجرای اصلی هم در مورد همین نویسندگان دسته‌ی سوم اتفاق می‌افتاد. کسانی چون نسیم خاکسار که کتاب‌هایشان در ایران منتشر نمی‌شد و البته یزدانی‌خرم هرگز اشاره‌یی به اراده‌یی نمی‌کرد که می‌خواست نام آنها را از حافظه‌ی جمعی بزداید و نیز به شرایطی که موجب شده بود انتشار کتاب‌های آنها در داخل کشور ممنوع و ناممکن باشد.

ادامه مطلب...

توضیحات

نوشته شده توسط احسان حقیقی‌نژاد

دسته: ادبيات و هنر

منتشر شده در 25 آبان 1396

می‌گویند: «اگر فرانسه‌ی قرن نوزدهم به کلی ویران می‌شد و هیچ اثری از تاریخ و معماری و هنر آن دوره باقی نمی‌ماند و تنها آثار بالزاک باقی می‌ماند، می‌شد بر مبنای همین آثار فرانسه‌ی قرن نوزدهم را بازسازی کرد.» جامعه‌شناسان ادبیات این بازآفرینی واقعیت را در کلام ادبی رسالت ادبیات می‌شمرند و در جامعه‌شناسی ادبیات به بررسی ساختار و محتوای اثر ادبی و ارتباط آن با ساختار و تحولات جامعه‌ای که اثر در دل آن  پدید آمده است، می‌پردازند.

ادامه مطلب...

توضیحات

نوشته شده توسط گزارشی از محسن عمادی

دسته: ادبيات و هنر

منتشر شده در 09 ارديبهشت 1395

سهمی از مزارع و خورشید
ترانه‌هایی از آمریکای لاتین و اسپانیا

گزارشی از محسن عمادی

به خاطره‌ی تراب حق‌شناس

محسن عمادی در این گزارش بلند تصویری، از ارتباط موسیقی و ترانه با زندگی و مبارزه‌ی مردم در آمریکای لاتین و اسپانیا می‌گوید. از مغلوبان، سرکوب شده‌گان و فرودستانی که با ترانه و موسیقی سال‌هاست مقاومت می‌کنند. محسن عمادی در مقدمه‌یی بر انتشار این ویدئو می‌نویسد:

ادامه مطلب...